Onderzoek is een integraal onderdeel van de cultuur aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) in Den Haag, zowel voor studenten als docenten. In de laatste decennia is het onderzoeksaspect van kunst en ontwerp steeds belangrijker geworden. De 21ste eeuwse kunstenaar of ontwerper is wat filosoof Donald Schön karakteriseert als ‘The Reflective Practitioner’ in zijn boek uit 1983 dat dezelfde titel draagt. Dit betekent dat hun expertise zich kenmerkt door een begrip van hun artistieke positie en van de relatie tussen hun werk en de wereld en het werk van anderen. Het doen en delen van onderzoek is essentieel voor de ontwikkeling van die competentie.

Er ligt een sterke nadruk op onderzoek binnen de studieprogramma’s aan de KABK. Daarnaast en in samenhang daarmee wordt onderzoek verricht door docenten van de KABK. De lectoraten (Lectorate Design and Lectorate Art Theory & Practice) spelen een belangrijke rol bij het stimuleren en coördineren van onderzoek door docenten en bij het integreren van onderzoekscomponenten in de curricula.

De wijze waarop onderzoek wordt vorm gegeven aan de KABK wordt mede gevoed en geïnspireerd door de intensieve samenwerking met de Universiteit Leiden. Met deze activiteiten hoopt de KABK bij te dragen aan het discours en de praktijk van door onderzoek gedreven kunst- en ontwerp. De uitkomsten van onderzoek door studenten en medewerkers worden gedeeld via diverse kanalen waaronder exposities, performances, publicaties en symposia.

Drie soorten onderzoek

Aan de KABK kunnen drie verschillende soorten onderzoek worden onderscheiden:

  • Onderzoek naar kunst of ontwerp zoals kunst- of ontwerpgeschiedenis, musicologie, en (receptie-)esthetica.
  • Onderzoek voor of ten behoeve van de kunst- of ontwerppraktijk, zoals de ontwikkeling van nieuwe technologie, vorm- en materiaalonderzoek, en onderzoek naar sociaal-maatschappelijke thematiek.
  • Onderzoek in en door kunst of ontwerp ofwel het onderzoek door kunstenaars (artistiek onderzoek) en ontwerpers (ontwerpend onderzoek) in en door middel van het eigen werk en de eigen praktijk.

Artistiek onderzoek

Het onderzoek in en door kunst of ontwerp (artistiek onderzoek) is een relatief nieuwe discipline, die is ontstaan als reactie op de toenemende betrokkenheid van zowel kunstenaars en ontwerpers als theoretici bij het theoretische aspect van de kunst- of ontwerppraktijk en de cognitieve functie van het kunstwerk of ontwerp: kunst en ontwerp als manier om de werkelijkheid te leren kennen. Artistiek onderzoek onderscheidt zich van andere vormen van academisch onderzoek door de centrale rol van de kunst- of ontwerppraktijk.

Vraagstellingen komen direct voort uit de kunst- of ontwerppraktijk van de onderzoeker, onderzoeksmethoden worden gekenmerkt door het inzetten van kunst- of ontwerppraktijken en -materialen tijdens het onderzoeksproces, en de resultaten van het onderzoek leveren zowel een bijdrage aan de kunst- of ontwerppraktijk (op individueel niveau en in algemene zin) als aan het zich ontwikkelende artistiek-academisch discours. Omdat artistiek onderzoek wordt uitgevoerd door kunstenaar/ontwerper-onderzoekers, levert dit kennis, ervaringen en begrip op die niet op andere manieren tot stand kunnen worden gebracht. Deze kwaliteiten zijn belichaamd in de kunstwerken, ontwerpuitkomsten en artistieke praktijken zelf.