Interdisciplinaire Onderzoeksgroep als initiatief van het onderzoeksplatform KABK/KC/ACPA

29 april 2022

Onderzoek in en met de kunsten

De Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en het Koninklijk Conservatorium samen met de Academy of Creative and Performing Arts (ACPA) aan de Universiteit Leiden werken aan de oprichting van een nieuw platform voor onderzoek in en met de kunsten.

Het platform moet kunstenaars en ontwerpers in staat stellen onderzoeksprojecten met elkaar te delen, kennis en ervaringen uit te wisselen en de zichtbaarheid van hun onderzoek te vergroten. Het moet nieuwe initiatieven stimuleren en samenwerking tussen onderzoekers, binnen en voorbij de grenzen van disciplines, mogelijk maken.

Interdisciplinaire Onderzoeksgroep

Een van de eerste initiatieven van het onderzoeksplatform was het opzetten van een experimentele, eenjarige, Interdisciplinaire Onderzoeksgroep. De deelnemers zijn onderzoekers uit verschillende kunstdisciplines die lesgeven aan KC, KABK en ACPA: Justin Bennett (KC), Lyndsey Housden (KABK), Thalia Hoffman (ACPA) en Jed Wentz (ACPA). Samen met lectoren Paul Craenen (KC) en Alice Twemlow (KABK) verkennen ze raakvlakken tussen hun onderzoekspraktijken en wisselen ze ervaringen uit.

Deelnemers Interdisciplinaire Onderzoeksgroep:

Justin Bennett
foto: M. Mizgiert

Justin Bennett geeft les aan het Instituut voor Sonologie van het Koninklijk Conservatorium Den Haag. Hij is ook lid van Jubilee, een platform voor artistiek onderzoek en productie in Brussel. Zijn werk is geworteld in zowel de beeldende kunst als in de muziek. Hij maakt veldopnames, tekeningen, installaties, audiowandelingen, video’s, essays en performances.

Bennett studeerde beeldhouwkunst, elektronische muziek en videokunst en veel van zijn werk combineert geluid, beeld, ruimte en verhalen. Hij maakt werk voor zowel openbare ruimtes als kunstruimtes en concertzalen. Hij werkt samen met een breed scala aan andere artiesten en kunstenaars, waaronder met BMB con., HC Gilje, Vermeir & Heiremans en Renate Zentschnig.

De onderzoekspraktijk van Justin Bennett

Een terugkerend thema in het onderzoek van Bennett is de wijze waarop het publiek architectuur, stedenbouw en (on)bebouwde ruimte ervaart. Hij gebruikt geluid op zo’n manier dat het zowel hoorbaar als voelbaar wordt: zorgvuldig luisteren zorgt in zijn werk voor een radicaal andere manier van zien en ervaren van de omgeving. De geluidsopnames van Bennett zijn vergelijkbaar met het opnemen van een video. Hij gebruikt verschillende microfoons en cameralenzen om van perspectief te veranderen. De microfoons - de gehoorpunten van de luisteraar - bewegen door een stad, een straat, een winderige Russische toendra of de verschillend klinkende ruimtes van een gebouw.

In veel van Bennett's werken en installaties worden geluid en voice-over afgewisseld met videobeelden, tekeningen, kaarten en diagrammen. Zo ontstaat er een wederkerigheid tussen de verschillende uitdrukkingsvormen: een tekening of een tekst kan een partituur (dit is de gehele compositie van een orkest) zijn en geluid en beeld worden manieren om te tekenen en schrijven.

Op deze manier is het werk van Bennett ook een onderzoek naar beeld en geluid als specifieke media, en een verkenning van de manieren waarop ze kunnen worden gebruikt en ervaren. Zijn manier van werken leidt tot onverwachte wendingen en aanvullingen, synesthesie, botsingen en manipulaties van de geest.

http://www.justinbennett.nl

Het onderzoek van Justin Bennett voor de IOG

Met de werktitel Representatie, Verkenning, Creativiteit en de Controle op de Stad wil Bennett vanuit verschillende perspectieven onderzoeken hoe steden en hun openbare ruimtes zich ontwikkelen. Hoe stellen visuele representaties of hulpmiddelen, zoals kaarten, tekeningen, maquettes of CCTV-camera's, de stad (opnieuw) voor? Welke strategieën kunnen worden ontwikkeld voor het plaatsen en presenteren van kunst en onderzoek in de openbare ruimte, zoals audiowandelingen, virtuele ruimtes, augmented reality en performances? Bij het formuleren van antwoorden concentreert hij zich op het praten, lopen en werken met architecten, kunsthistorici, kunstbeoefenaars en lokale bewoners van o.a. de ontwikkeling van het Central Innovation District in Den Haag.

Daarnaast doet hij ook onderzoek naar de historische, filosofische en literaire achtergrond van dit thema. Voorbeelden daarvan zijn de controversiële en utopische discussies tussen Constant en Asger Jorn over kunst, creativiteit, de stad en technologie, of het recente kritische denken over Smart Cities en de privatisering van de openbare ruimte.

Sketch for Dream Map audio walk - photo Justin Bennett
Een schets voor de Dream Map audiowandeling, Sao Paolo, 2013 - foto Justin Bennett
Justin Bennett - Een foto uit de video Blueprint
Een foto uit de video Blueprint, een animatie voor geïmproviseerde muziek, 2015
Justin Bennett - Filters, alternatieve instrumenten om te luisteren naar de stad
Filters, alternatieve instrumenten om te luisteren naar de stad, 2017 - foto Justin Bennett
Multiplicity - Justin Bennett
Multiplicity, een audiowandeling in Brussel, 2019 - foto Justin Bennett
Justin Bennett - Secret Garden project
Secret Garden project, an app-based audio walk, Amsterdam 2020 - photo Justin Bennett


Trefwoorden:
Akoestiek, Zelfreflectie, Compositie, Architectuur, Stilte, Tekenen, Notatie, Partituur, Motoriek, Haptisch, Belichaming, Ritme

Lyndsey Housden
photo: R. Teague

Lyndsey Housden is docent aan de afdeling Interactive / Media / Design van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) in Den Haag. Housden is een onderzoeker en kunstenaar en werkt met interactieve en haptische installaties, ruimtelijk ontwerp en interdisciplinaire projecten voor tentoonstellingen, theater en festivals. Haar werk vertrekt vaak vanuit de locatie zelf en grijpt direct in op de architectuur van de ruimte waarin ze werkt. Ze speelt met de illusie van architectuur en creëert starre vormen en lagen van flexibele materialen die door aanraking kunnen worden gemanipuleerd.

Housden werkt vaak samen met creatieve technologen, dansers en componisten. Haar werk is internationaal tentoongesteld, onder meer in Today's Art Tokyo JP, Marres House for Contemporary Culture NL, STRP Festival NL en het International Light Art Museum in Unna DE.

Naast haar creatieve praktijk is Lyndsey een Hatha yogadocent en geeft ze yoga aan de KABK.

De onderzoekspraktijk van Lyndsey Housden

In haar artistieke onderzoekspraktijk creëert Lyndsey Housden architecturale interventies waarmee ze de invloed van architecturale kenmerken en kwaliteiten op ons menselijk gedrag onderzoekt. Haar installaties worden ontwikkeld door middel van een lichamelijke onderzoekspraktijk. Hierbij gaat het haar om het lichamelijk en zintuiglijk ‘bewonen’ van een architecturale ruimte, om haar schaal te voelen, haar effect op de psyche en op onze relaties met elkaar en om te zien wat niet direct zichtbaar is met het oog. Deze methode heeft parallellen met de danspraktijk, in de manier waarop een danser beweegt en bewust reageert zonder woorden. De methode roept verschillende vragen op. Hoe beweegt de ruimte je? Waar ligt je aandacht? Wat wordt verhinderd door de architectuur of wat maakt ze juist mogelijk? Waar is de controle en de beheersing van het bewegende lichaam?

De installaties die uit dit werkproces voortkomen, creëren een alternatieve realiteit die ingaat tegen de manier waarop architecturale mogelijkheden vaak ons gedrag bepalen. Een wandeling in het bos, een oneindige waterval, verdwalen; de werken kunnen alternatieve ervaringen oproepen door telkens een aspect van de omgeving te versterken waarvan de architectuur ons kan afsluiten. Housden componeert visuele ritmes en optische illusies die uitnodigen tot fysieke interactie met zowel publiek als performers. Daarbij worden ritmes in het lichaam opgewekt door repetitieve handelingen met de ruimte. In haar architecturale interventies maakt ze gebruik van elastische draden, een materiaal dat uitnodigt tot nieuwsgierigheid en spel, omdat het beweegt en trilt als reactie op aanraking, en zo de haptische en kinesthetische waarnemingszin aanspreekt.

www.lyndseyhousden.net

Het onderzoek van Lyndsey Housden voor de IOG

In het kader van de IOG zet Housden in op de verdere ontwikkeling van belichaamde onderzoeksmethodes in het werken met architecturale ruimte. Het onderzoek zal muzikale compositietechnieken verkennen die verband houden met harmonie, dissonantie, ‘muzikale rust,’ spanning en oplossing, synchroniciteit, balans, ritme en andere muzikale concepten en technieken die kunnen worden toegepast op ruimtelijk ontwerp.

Daarnaast duikt ze in het oeuvre van Iannis Xenakis en andere componisten en architecten wiens werk gekenmerkt wordt door een combinatie van zowel muzikale als architecturale elementen. In de beginfase zal ze architectuurtekeningen en partituren bestuderen als 2D-technieken die kunnen dienen als een vertaling tussen de creatieve processen van de twee disciplines. De ambitie van dit onderzoek op langere termijn is om de bevindingen toe te passen op een ontwerpvoorstel voor een ruimte voor introspectie en contemplatie.

Lyndsey Housden - Installing Chasm
Het installeren van het project Chasm door Lyndsey Housden voor de expositief Architectural Healing, Samengesteld door Cityscapes, 2018 - foto R. Teague
Lyndsey Housden - Residency at V2_ installing Axis
Residentie bij V2_Rotterdam. Het installeren van Axis, een audiovisuele meeslepende installatie, met Ryan Teague (compositie) en Wolfgang Bittner (beeld), 2018 - foto R.Teague
Lyndsey Housden - Testing IBI 360º research and development residency at AMOLF Soft Robotics Matter Lab
Het testen van de IBI 360º camera tijdens de onderzoeksresidentie bij MOLF Soft Robotics Matter Lab, 2020 - foto Jesse Howard
Lyndsey Housden - Testen van de “haptische kubus”
Testen van de “haptische kubus”, onderzoek voor de ontwikkeling van de scenografie voor Flatland. Dit is een grootschalige testinstallatie die haptische technologie gebruikt om het publiek door een meeslepende, pikzwartewereld van sensatie en geluid te leiden, 2015 - foto Terry Braun / Extant / Open University / Ad Spiers

Trefwoorden:
Akoestiek, Zelfreflectie, Compositie, Architectuur, Stilte, Tekenen, Notatie, Partituur, Motoriek, Haptisch, Belichaming, Ritme

Thalia Hoffman
foto: Noam Preisman

Thalia Hoffman is een beeldend kunstenaar en onderzoeker die zich bezighoudt met film, video, performance en publieke interventies in het gebied waar ze woont, ten oosten van de Middellandse Zee (Israel). In 2020 studeerde ze af aan het PhDArts-programma van de Universiteit Leiden met het proefschrift Guava, a conceptual platform for art-actions. Het doel van het Guava-platform is om technieken te onderzoeken en te ontwikkelen die deel uitmaken van Hoffmans zoektocht om als kunstenaar in een betwist landschap te leven. Haar werk streeft ernaar om mensen te betrekken bij het aandachtig kijken, luisteren en voelen van hun sociaal-politieke landschap.

Hoffmans films, videowerken en uitvoeringen zijn vertoond tijdens tentoonstellingen en festivals in Israël en de rest van de wereld, zoals het Tel Aviv Museum of Art, The Haifa Museum of Art, Mamuta Art Center in Jeruzalem, Beit HaGefen Gallery in Haifa, The Jerusalem film festival, Experiments in Cinema Festival in New Mexico, Aesthetica Film Festival in het VK en The Video -Kunstfestival in Caïro.

Naast haar artistieke acties is Hoffman docent in het BA- en MFA-kunstprogramma's van de Universiteit van Haifa op het gebied van video, performance en artistiek onderzoek.

De onderzoekspraktijk van Thalia Hofmann

In 2018 startte Hoffman, samen met de Beit HaGefen Gallery in Haifa, en in eerdere samenwerking met het Mamuta Art and Research centre in Jeruzalem, een onderzoeksgroep van kunstenaars met de naam Here / Then and Now ( كان ועכשיו). Deze groep komt één keer per week samen om te reflecteren hoe ze, in relatie tot hun lokale omgeving en leefomstandigheden, hun artistieke praktijk, kunsttechnieken en vaardigheden kunnen ontwikkelen. Door middel van gesprekken, die tot zes uur per keer kunnen duren, onderzoeken ze in groepsverband verschillende modellen van artistieke interventie. Formeel wordt van de deelnemers alleen de betrokkenheid in de conversaties en de toewijding aan de gespreksbijeenkomsten verwacht.

www.thaliahoffman.com

Het onderzoek van Thalia Hoffman voor de IOG

Binnen de IOG wil Hoffman de stellingen en methoden die ze in haar conversatiepraktijk hanteert verder onderzoeken, contextualiseren en ter discussie stellen. Ze wil ook nagaan hoe conversatie als een specifieke onderzoeksmethode kan worden gebruikt in interdisciplinaire en transdisciplinaire groepen zoals de IOG zelf.

Here/Then and Now by Thalia Hoffman
Here/Then and Now ( كان ועכשיו ) by Thalia Hoffman, during one of the round table conversations - photo Safa Kadah
Thalia Hoffman - Round table of conversation
Ronde tafel sessie, Beit HaGefen Gallery, 2018 - foto Safa Kadah
Thalia Hoffman - Weekly winter soup
Wekelijkse wintersoep, 2019 - foto Thalia Hoffman
Thalia Hoffman - Bijeenkomst in een thuisgalerij in Haifa
Bijeenkomst in een thuisgalerij in Haifa, 2020 - foto Valeria Gaslev

Trefwoorden:
Artistieke Strategieën, Art-actions, Conversatie, Gebieden, Betwist Landschap

Jed Wentz
Tijdens een opname van melodramas, 2020 - foto Artem Belogurov

Jed Wentz promoveerde in 2010 aan het docARTES-programma van ACPA. Zijn onderzoek was destijds gericht op de relatie tussen acteren in Parijs in de 18e eeuw en vocale uitvoeringen in de Opéra. Op dit moment is hij Universitair Docent bij ACPA.

Hij nam meer dan 40 cd's op met verschillende oude muziek ensembles, waaronder die van hemzelf (genaamd Music ad Rhenum), dirigeerde operavoorstellingen en publiceerde in tijdschriften als Early Music, Cambridge Opera Journal en European Drama and Performance Studies. Wentz is ook artistiek adviseur van het Festival Oude Muziek Utrecht.

De onderzoekspraktijk van Jed Wentz

Wentz onderzoekt zowel de muzikale aspecten van oude acteerstijlen en het spreken in het openbaar met de juiste intonatie, gebaren en nabootsingen ('declamatie’) als de theatrale aspecten van muzikale uitvoering uit de periode 1680-1930. Acteren en muziek waren nauw met elkaar verbonden voordat het huidige rigoureuze realisme de norm werd voor acteurs en sprekers. Wentz is van mening dat met het intellectualiseren van de podiumkunsten in de 20e eeuw oudere technieken van spreken en toneelkunst zijn miskend, verwaarloosd en uiteindelijk verloren gegaan. Door oude bronnen over acteerstijlen en muzikale uitvoeringen te onderzoeken, evenals verschillende historische opnames, probeert hij enkele van deze technieken weer tot leven te wekken.

Ondanks het historische karakter van zijn onderzoek creëert Wentz , in zijn hoedanigheid als uitvoerder, voor een hedendaags publiek. Zijn overtuiging dat het verleden de meest schokkende en destabiliserende vorm van discipline biedt waaraan het heden kan worden onderworpen, motiveert hem om het onmogelijke na te streven. Zijn poging om historische muzikale en acteerstijlen te recreëren en de daarmee gepaard gaande gevoelens op te wekken, nodigt uit om onszelf en onze huidige praktijken in een nieuw licht te zien.

Naast het acteren, is Wentz geïnteresseerd in historische theaterdecors. Hoe beïnvloeden deze ‘nieuwe’ creatieve ruimtes de verbeelding van de acteur? Onlangs heeft hij ook een omvangrijke collectie geschilderde decors verworven, die werden gebruikt door het reizend theatergezelschap Van den Berghe. Het verkennen en inventariseren van deze uitgebreide theatrale ensembles vormt een belangrijk onderdeel van zijn huidige onderzoek.

Het onderzoek van Jed Wentz voor de IOG

In het kader van de IOG werkt Wentz aan de ontwikkeling van een uitvoeringspraktijk voor Engelstalige melodrama's (op muziek gezette voordrachten), gecomponeerd in de periode 1890-1920. De focus ligt op de stukken die zijn gecomponeerd voor een mannenstem die begeleid wordt door een piano. Bij het onderzoeken van een historische voordracht voor dit repertoire, probeert hij duidelijk te maken hoe de gesproken tekst zowel ondersteund als bezield wordt door de muzikale setting. Essentieel hierbij is het gebruik van historische piano's, waarvan de toon anders interageert met de stem van de voordrager dan die van een moderne piano. Hij onderzoekt hoe gestiek in het algemeen, en het theatrale gebaar van het begin van de 20ste eeuw in het bijzonder, de voordracht kan beïnvloeden.

Een actrice uit de 18de eeuw
Een actrice uit de 18de eeuw (uit de collectie van Jed Wentz)
De openingspagina van Het Gestolen Kind (The Stolen Child), een melodrama van auteur Margaret Amphlett
De openingspagina van Het Gestolen Kind (The Stolen Child), een melodrama van auteur Margaret Amphlett
Een welgevormde hand
Een welgevormde hand - foto Jed Wentz
Jed Wentz tijdens een voordracht van The Bells van Edgar Allen Poe
Jed Wentz tijdens een voordracht van The Bells van Edgar Allen Poe - foto Annelies Rhebergen

Trefwoorden:
Expressie, Oude Acteerstijl, Gebaren, Declamatie, Performance, Oude Muziek, Theater

De groep onderzoekt de waarden van verschillende onderzoeksmethoden, werkprocessen en vormen van disseminatie in relatie tot hun individuele onderzoeksprojecten. Bovendien bespreken ze de uitdagingen en implicaties van inter- en transdisciplinaire praktijken in onderzoek en onderwijs. In de loop van het proces worden andere onderzoekers en onderzoeksgroepen binnen de gemeenschap uitgenodigd om aan de gesprekken deel te nemen. Op een later moment dit jaar zal er ook ruimte zijn voor meer publieke betrokkenheid bij het onderzoek dat in de groep wordt uitgevoerd.

Digitaal platform
Ook zijn voorbereidingen begonnen om een digitaal platform op te zetten. Dit platform, dat later dit jaar officieel wordt gelanceerd, staat in het teken van het presenteren en delen van onderzoeksprocessen en -resultaten.

Contact

Heb je een vraag, een opmerking of wil je jouw ideeën delen over dit nieuwe platform, stuur dan een bericht naar Lianne van Roekel, coordinator l.vanroekel@hdkdenhaag.nl.