Stel dat je werkt als studieadviseur aan de Universiteit van Amsterdam en studenten helpt bij hun loopbaan, terwijl je zelf twijfelt over je eigen richting. Kunst sprak je altijd al aan, maar je had nooit gedacht dat je daar écht iets mee zou kunnen doen. Dat gold ook voor Sanne Berbé. Zij is nu tweedejaars parttimestudent Beeldende Kunst (Amalgam) aan de KABK, een vierjarig programma voor mensen die kunst en maatschappij willen verbinden in hun praktijk.
Hoe kwam je bij Amalgam terecht?
Na mijn studie Geschiedenis in Utrecht liep ik stage bij Triodos Foundation in duurzame ontwikkeling. Daarna volgde ik een master Environmental Governance, waarna ik aan de slag bij een klein adviesbureau. Dat gaf me weinig voldoening, dus deed ik een stap terug en werkte ik tijdelijk in een kaaswinkel en tweedehandskledingwinkel. Uiteindelijk werd ik studieadviseur, en dat werk doe ik nog steeds. Kunst was altijd een hobby, tot ik het oriëntatiejaar aan de Rietveld Academie deed en merkte dat kunst écht een optie was. Ik deed toelating voor Amalgam, dat toen net gestart was.
Hoe bevalt de studie?
Heel goed. Het voelt alsof ik hier op mijn plek zit; de cultuur en gemeenschap passen bij me. Ik was eerder vooral bezig met beleid, maar ik vroeg me steeds vaker af: waar gaat het nou echt om? Ik voel bijvoorbeeld wanhoop rondom klimaatverandering. Door kunst kan ik daarmee omgaan en inzoomen op details. Kunst maakt dingen levendiger. Ik had altijd al dagdromen over kunst maken, dus het geeft veel voldoening om die nu waar te maken.
Hoe sijpelt jouw achtergrond door in je kunst?
Door mijn geschiedenisopleiding zoek ik snel inspiratie in boeken en archieven. Ik probeer ook bewust inspiratie elders te zoeken, bijvoorbeeld in tentoonstellingen, en dat werkt ook goed. Op de dagen dat ik op de KABK ben, praat ik veel over mijn werk. Dat ben ik niet gewend en het maakt me soms onzeker, maar het is waardevol.
Hoe was het eerste jaar?
Geweldig, we werkten veel in de werkplaatsen, meer dan ik had verwacht. Ik was vaak te vinden in de textielwerkplaats, maar ook in de hout- en metaalwerkplaats. We gingen op excursie naar musea en ontmoetten kunstenaars die vertelden over hun praktijk. Het werd meteen serieus; het voelde alsof we vanaf dag één leerden wat er allemaal komt kijken bij het kunstenaarschap.
En het tweede jaar?
Nu ben ik zelf aan het maken. We hebben les in artistic research en art theory, op vrijdagochtend krijgen we les in video en daarnaast zijn er twee lessen in studio practice. Tijdens studio practice heb ik vaste docenten die me coachen en met wie ik kan sparren over mijn werk. De studie is maatschappelijk gericht; we leren ons werk plaatsen in sociale en professionele contexten en we leren samenwerken.
Hoe is je klas?
We zitten met mensen van allerlei leeftijden en achtergronden in de klas. Ik ben bijna de jongste, wat grappig is. In mijn groep zitten bijvoorbeeld een verpleegkundige, een advocaat en een comedian. In de lessen levert dat interessante gesprekken op. Soms hebben we ook activiteiten samen met de voltijdstudenten, wat ik ook leuk vind.
Zijn er dingen waar je aan moest wennen?
Het vele praten, maar dat leer je snel. Het doel is dat je je werk steeds beter leert presenteren. Er wordt ook nadruk gelegd op collectieve kunst, dus samen kunst maken. Dat had ik niet verwacht; ik had een veel individueler beeld van een kunstopleiding.
Weet je al welke richting je op wilt met je werk?
Ik merk dat ik het liefst met mijn handen werk; tekenen vind ik heerlijk. Ik houd van de fysieke beweging die erbij komt kijken, en van hoe verschillende bewegingen verschillende lijnen opleveren. Net als hout of metaal zijn het materialen die zich op hun eigen manier gedragen. Daar ben ik nu mee aan het experimenteren.
Op welke manier?
Ik verzamel verschillende soorten hout: uit het bos, bewerkt hout, gerecycled hout. Toen ik hout uit het bos haalde, merkte ik dat ik in conflict kwam met mezelf: die tak was misschien het huis van insecten. Dat werd het begin van een onderzoek. Ik ben boeken ingedoken op zoek naar verhalen waarin bomen een hoofdrol spelen.
Hoe is het om studie en werk te combineren?
Het is soms zwaar om beide te doen. Mijn werk is belangrijk voor stabiliteit, dus ik wil dat niet zomaar loslaten. Gelukkig is daar binnen de studie veel ruimte voor. Mijn klasgenoten hebben dezelfde situatie en de docenten zijn begripvol. Er wordt rekening mee gehouden dat je naast je studie ook werkt, en dat voelt veilig.
Droom je al over de toekomst?
Voorzichtig, ik droom over een eigen praktijk, al weet ik nog niet hoe die eruit zou zien. Ik werk graag samen met familie; met mijn zusje, ook historica, denk ik al na over een project. Zij onderzoekt hoe mensen in de 19e eeuw met 'nervositeit’ omgingen, en welke remedies toen werden aangeraden in advertenties en door artsen. Ik vind het interessant om dat in verband te brengen met hoe wij nu met mentale gezondheid omgaan, zoals overspannenheid. Ik zie voor me dat zij de theorie ontwikkelt en ik de vertaling met kunst naar het publiek maak.
Wat raad je mensen aan die iets met kunst willen doen maar de stap niet durven te zetten?
Bezoek Graduation Shows van verschillende academies. Dat is heel leerzaam: je ziet waar studenten uiteindelijk mee afstuderen, je proeft de sfeer en je kunt rustig door de gebouwen lopen.
De naam Amalgam verwijst naar een chemische term voor een sterke verbinding tussen twee verschillende stoffen. Het programma is ontwikkeld voor mensen met diverse achtergronden die hun persoonlijke kennis en ervaring willen inzetten om betekenisvolle verbindingen tussen kunst en maatschappij te maken via nieuwe, hybride kunstpraktijken.
Amalgam vertrekt vanuit het idee dat kunstenaars niet beperkt zijn tot de geïnstitutionaliseerde kunstwereld. Ze kunnen overal werken waar ze handelen vanuit hun artistieke instinct: de menselijke drang om te creëren, onderzoeken, ordenen, verstoren, verbeelden en betekenis te geven. Overal waar mensen werken, zorgen, geloven, denken of dromen, kan kunst plaatsvinden.
